Gỡ khó trong xây dựng nông thôn mới

Thứ ba, Ngày 23/12/2025 11:43

Sau nhiều năm triển khai, chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) đã góp phần thay đổi diện mạo nông thôn, nâng cao đời sống người dân. Tuy nhiên, việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp cùng chính sách sáp nhập các xã, phường, thị trấn từ ngày 1/7/2025 đã đặt ra thách thức lớn. Việc rà soát, đánh giá lại các tiêu chí khiến nhiều xã từng đạt chuẩn NTM, NTM nâng cao nay bị mất chuẩn. Thuận lợi có mà khó cũng nhiều. Bài toán làm sao để hài hòa, duy trì và phát triển các tiêu chí đang được đặt ra, đòi hỏi sự quyết tâm và những giải pháp linh hoạt từ cơ sở đến cấp tỉnh.

Chênh lệch lớn tại các xã mới

Thực tế sau sáp nhập, các xã mới sẽ tăng quy mô dân số và diện tích, tạo cơ hội thuận lợi để tăng khả năng quy hoạch đồng bộ, gắn kết phát triển kinh tế - xã hội với xây dựng NTM. Tuy nhiên, việc hợp nhất các xã có mức độ phát triển khác nhau đang là rào cản lớn nhất. Theo hướng dẫn mới đây của Trung ương, sẽ lấy mức độ đạt chuẩn của xã thấp nhất làm tiêu chuẩn chung cho xã mới. Cụ thể, nếu một xã NTM kiểu mẫu sáp nhập với xã chỉ đạt chuẩn NTM thì xã mới chỉ đạt chuẩn NTM, khiến các địa phương phải quay lại vạch xuất phát để phấn đấu về đích xã NTM nâng cao.

Xã Côn Lôn mới được thành lập trên cơ sở sáp nhập hai xã Sinh Long và Côn Lôn cũ là ví dụ điển hình. Xã có diện tích khoảng 160,76 km2 và quy mô dân số khoảng 5.734 người. Nếu xã Côn Lôn (cũ) được nhắc đến với những kỳ tích về xây dựng NTM và cán đích vào năm 2016, thì xã Sinh Long hiện là địa phương vô cùng khó khăn, toàn xã có gần 709 hộ dân thì có tới 80,6% là hộ nghèo. Đến hết năm 2024, xã Sinh Long đã đạt 6/19 tiêu chí đạt chuẩn xã NTM, thu nhập bình quân đầu người đạt 18,2 triệu đồng/người/năm.

Tương tự, xã Việt Lâm cũ được xem là hình mẫu trong xây dựng NTM, khi là xã đầu tiên của tỉnh Hà Giang (cũ) được công nhận đạt chuẩn NTM vào năm 2013. Sau khi sáp nhập cùng xã Quảng Ngần, một xã đặc biệt khó khăn hiện chỉ mới hoàn thành được 6 tiêu chí, việc hoàn thành các tiêu chí xây dựng NTM trở nên nan giải. Thực tế, hệ thống kết cấu hạ tầng khu vực xã Quảng Ngần vẫn còn nhiều tuyến đường đất nằm trên 8 thôn và chưa có điện lưới quốc gia. Anh Lý Văn Khọi, thôn Nặm Chang chia sẻ, toàn thôn có 28 hộ dân nhưng đường bê tông chưa có, anh mong sau sáp nhập sẽ có nhiều đầu tư để có điện, có đường, bà con sẽ bớt khó khăn.

Xã Thượng Lâm (mới) được thành lập trên cơ sở hợp nhất 2 xã Khuôn Hà (đạt chuẩn NTM) và Thượng Lâm (đạt chuẩn NTM nâng cao). Nhưng sau khi sáp nhập, xã Thượng Lâm cũng chỉ là xã NTM.

Khai thác nội lực và sự đồng thuận từ Nhân dân

Đối diện với thách thức “mất” chuẩn, các xã mới đã nhanh chóng đưa ra hướng đi cụ thể để duy trì và nâng cao chất lượng NTM.

Đồng chí Nguyễn Trọng Đoan, Bí thư Đảng ủy xã Côn Lôn khẳng định quyết tâm: dù sáp nhập khiến Côn Lôn không còn là xã NTM, địa phương sẽ khắc phục khó khăn, khai thác tiềm năng thế mạnh để vươn lên. Côn Lôn định hướng phát triển bền vững với cây chè Shan tuyết và cây dược liệu. Toàn xã hiện có hơn 900 ha chè Shan tuyết - loại chè trồng ở độ cao 800 - 1.000 m. Chè Shan tuyết đã trở thành sản phẩm chủ lực giúp người dân giảm nghèo và làm giàu. Bí thư Chi bộ thôn Khuổi Phìn, đồng chí Hoàng Văn Dấu, chia sẻ: thôn hiện có vườn chè cổ thụ với 2.000 cây, trong đó có 170 cây từ 200 - 600 năm tuổi. Hợp tác xã Khuổi Phìn đang sản xuất và chế biến chè cổ thụ, được thị trường đánh giá cao.

Với tinh thần đổi mới, sáng tạo, Đảng bộ và nhân dân xã Côn Lôn đang quyết tâm thực hiện các mục tiêu, phấn đấu đến năm 2030 cơ bản đạt chuẩn xã NTM, thu nhập bình quân đầu người đạt trên 51 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm 4 - 5%/năm.

Tại xã Việt Lâm, đồng chí Hoàng Thị Thanh Huyền, Bí thư xã cho biết xã sẽ tập trung nguồn lực và mọi giải pháp để hoàn thành các tiêu chí còn thấp và đặc biệt sẽ tập trung tuyên truyền để tạo sự đồng thuận cho nhân dân khi áp dụng những cơ chế, chính sách nâng cao dần các tiêu chí NTM.

Tinh thần không bằng lòng với kết quả đã đạt được cũng được thể hiện rõ ở xã Thượng Lâm mới. Đồng chí Nguyễn Văn Hòa, Bí thư Đảng ủy xã, cho biết đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động Nhân dân; tiếp tục thực hiện chuyển dịch cơ cấu cây trồng theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung, gắn kết phát triển du lịch homestay và các ngành nghề nông thôn, dịch vụ, nông nghiệp, thủy sản...

Xây dựng lộ trình phù hợp

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tuyên Quang, đến tháng 10 - 2025, toàn tỉnh có 35 xã đạt chuẩn NTM (tỉnh Tuyên Quang cũ 24 xã, tỉnh Hà Giang cũ 11 xã), 1 xã đạt chuẩn NTM nâng cao (xã Thái Hòa). Bình quân toàn tỉnh Tuyên Quang hiện đạt 11,9 tiêu chí/xã. Trong số 35 xã đã đạt chuẩn, có 18 xã duy trì 19 tiêu chí, 15 xã đạt 15 - 18 tiêu chí, 46 xã đạt 10 - 14 tiêu chí và 38 xã đạt dưới 10 tiêu chí, cho thấy còn nhiều việc phải làm để thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng. Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) được đánh giá là điểm sáng của tỉnh, toàn tỉnh có 454 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó 2 sản phẩm 5 sao quốc gia, 24 sản phẩm 4 sao và hàng trăm sản phẩm 3 sao. Trên 97/124 xã, phường đã có sản phẩm OCOP.

Đồng chí Ngô Văn Thương, Phó Văn phòng điều phối Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng NTM cho biết, khó nhất vẫn là tiêu chí thu nhập và tỷ lệ hộ nghèo. Chúng tôi sẽ tiếp tục tham mưu tỉnh triển khai tích hợp chương trình xây dựng NTM và giảm nghèo bền vững theo chỉ đạo của Chính phủ. Việc hợp nhất này không chỉ tiết kiệm nguồn lực, mà còn giúp chính sách đi vào thực chất, đảm bảo mọi người dân - nhất là đồng bào vùng sâu, vùng xa đều được hưởng lợi.

Giai đoạn 2026 - 2030, Tuyên Quang đặt mục tiêu xây dựng thêm 25 xã đạt chuẩn NTM, 2 xã đạt chuẩn NTM hiện đại và 7 phường hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM. Đây là những con số tham vọng nhưng cũng khả thi, dựa trên nền tảng đã xây dựng được. Tính đến nay, kết quả giải ngân Chương trình MTQG xây dựng NTM được trên 243.609 triệu đồng, đạt 47% kế hoạch.

Theo TS. Ngô Xuân Thanh, Phó Giám đốc Trung tâm thông tin kinh tế, tài chính và thống kê, Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính, Bộ Tài chính hiến kế, việc sáp nhập đang mở ra cho Tuyên Quang không chỉ không gian phát triển rộng lớn hơn, Tuyên Quang cần xác định rõ các xã có khả năng hoàn thành và những xã gặp khó khăn để có kế hoạch hỗ trợ phù hợp nhằm đạt mục tiêu có trên 50% số xã đạt chuẩn NTM vào năm 2030. Trong đó, cần đưa ra lộ trình cho từng xã, phân loại theo mức độ phát triển, từ đó xác định các xã ưu tiên có thể đạt chuẩn trước, tạo động lực cho các xã khác. Đẩy mạnh thực hiện hiệu quả chính sách tín dụng đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn và các chương trình, dự án thành phần của Chương trình xây dựng NTM. Đồng thời, tăng cường trao đổi và học tập, chia sẻ kinh nghiệm với các địa phương có mô hình, cách làm hay để nhân rộng phát triển trên địa bàn tỉnh.

Với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị và sự đồng thuận của người dân, những khó khăn trước mắt sẽ là động lực để các xã mới không chỉ đạt chuẩn mà còn hướng tới xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu, góp phần tạo nên một diện mạo nông thôn ngày càng giàu đẹp, văn minh và bền vững.

Tác giả bài viết: Sưu tầm

Nguồn tin: Vũ Công Bình (Cập nhập)